|
Zespół "Cztery Refy" ukształtował się na przełomie lat 1985/86. Początkowy, uznawany już za oficjalny, skład to: Joanna Pędziwiatr, Jerzy Ozaist, Zbigniew Zakrzewski, Dariusz Matuszak, Paweł Jasiak, Wojciech Nowak i Jerzy Rogacki - kierownik zespołu (wszyscy - członkowie Akademickiego Klubu Żeglarskiego w Łodzi). W tym składzie wystartowali na "Shanties'86" w Krakowie i zajęli III miejsce w kategorii szanty klasycznej i starej pieśni morskiej. Później przyszły inne, liczne nagrody i wyróżnienia na wszystkich ważniejszych festiwalach i przeglądach. Zespół był także inicjatorem Łódzkich Spotkań z Piosenką Żeglarską "Kubryk", które od 1985 r. organizował AKŻ - Łódź. "Cztery Refy" rozpoczęły od przypomnienia kilkunastu piosenek z repertuaru "Refpatentu" - zespołu, który w latach 1974 - 1980, jako pierwszy w Polsce lansował na imprezach żeglarskich i turystycznych stare pieśni morskie. W krótkim czasie "Refy", korzystając z zasobnych, oryginalnych źródeł, znacznie powiększyły swój repertuar. W tym składzie, po zdobyciu I miejsca na festiwalu "Shanties'87" w Krakowie, zespół otrzymał zaproszenie na Merseyside Shanties Festival w Liverpoolu w 1987. Występował także w Bristolu, Londynie, Southampton, obok czołowych szantymenów z całego świata. Pobyt w Anglii i liczne kontakty międzynarodowe przyniosły dużo materiałów na długie lata pracy. W grudniu tego roku nagrano I kasetę "Pożegnanie Liverpoolu" a, pół roku później II kasetę "Niech zabrzmi pieśń" (Pawła Jasiaka i Wojtka Nowaka zastąpili Marek Michałowski, Tomek Kalisiak i Andrzej Matuszak). Spotkały się one z dużym zainteresowaniem żeglarzy i sympatyków pieśni morskich. Tuż przed festiwalem "Shanties '90", którego hasłem było wielorybnictwo zespół zorganizował sesję podczas której nagrano "Pieśni wielorybnicze" (kaseta III). Traktując ten temat bardzo poważnie "Cztery Refy" potwierdziły swe niekwestionowane miejsce w czołówce polskich wykonawców pieśni morskich. Latem 1990 grupa nagrała IV kasetę "Cumy rzuć! Żagle staw!" w nieco zmienionym składzie: Joanna Pędziwiatr, Jerzy Ozaist, Zbigniew Zakrzewski, Marek Michałowski, Jacek Drożdż, Wojciech Jędrzejczak, Maciej Łuczak i Jerzy Rogacki. W czasie VI-tego już "Kubryku" zespół występował z Kenem Stephensem - znakomitym wykonawcą folkowych pieśni brytyjskich. Kilkuletnia przyjaźń z Kenem została udokumentowana nagraniami na żywo, a po ich obróbce powstała kaseta "Almost Live" (kaseta V). "Cztery Refy" nadal uczestniczą we wszystkich większych i prawie wszystkich mniejszych festiwalach, przeglądach i spotkaniach i konsekwentnie lansują swoje brzmienie, bez stosowania obcych dla tego gatunku muzyki instrumentów i aranżacji.
W 1991 r. powstaje także kaseta VI "Płyń z nami w rejs", utrzymana podobnie jak I, II i IV w konwencji "mieszanki firmowej". W zredukowanym składzie: Jerzy Rogacki, Jerzy Ozaist, Zbigniew Zakrzewski, Maciej Łuczak i Piotr Zaleski, "Cztery Refy" coraz więcej grają za granicą. W 1992 r. czarterują brygantynę s/y "Henryk Rutkowski" (obecna nazwa "Kapitan Głowacki") i razem z przyjaciółmi organizują rejs do Holandii i Anglii, którego głównym celem jest udział w Watersport Festival w Swanage. Poza tym także koncertują we Fryzji i na wyspie Wight, gdzie "Rutkowski" ze śpiewającą załogą robi furorę. Później jeszcze festiwal "Sång Under Segel" w Karlskronie (Szwecja) i sporo imprez w kraju. W tym samym czasie ukazuje się ukazuje się płyta "Sea Songs & Shanties" - pierwsza płyta CD w Polsce z tego rodzaju muzyką. Nakład początkowy rozchodzi się bardzo szybko, niestety bez szans na wznowienie. Zimą 92/93 w zespole znów brzmią skrzypce. Przez półtora roku będzie je obsługiwać Magda Adamiec. Latem 1993, już w sześcioosobowym składzie - "powtórka z rozrywki", czyli Karlskrona i czarter "Rutkowskiego". Podobnie jak poprzednio "Cztery Refy" zajmują się organizacją i obsadzają funkcje oficerskie, na tym razem, sześciotygodniowym rejsie z wejściem do 18 portów (min. Londyn, Chatham, Ipswich, Ramsgate, Calais, Yarmouth IOW, Poole, Swanage, Zeebruge, Rotterdam). Dużo małych koncertów w pubach i kilka większych: Londyn - St. Katherine's Dock, Walton on Naze - Folk Festival, Rotterdam - Sea Shanties Festival. Profesjonalna organizacja rejsu i koncertów w Anglii - to zasługa przyjaciela Andrew Goltza. "Cztery Refy" odrabiają także zaległości w swym rodzinnym mieście. Są pomysłodawcami i organizatorami cyklu koncertów "Z kubryku i wacht", w których biorą udział m in.: John Townley, Simon Spalding (USA), "Irish Stew" (Fryzja), "East Whistle", Ken Stephens & Friends (Anglia). Kontynuują również cykl comiesięcznych spotkań w kawiarni "Flash" (spotkania te do dziś cieszą się popularnością wśród łódzkich żeglarzy). Wspólne koncerty z Simonem Spaldingiem dają w efekcie sesję: "Round the Capstan", w czasie której nagrano kilka ciekawych polsko-amerykańskich eksperymentów. Rok 1994 obfituje w wiele muzycznych i żeglarskich wydarzeń. Po raz pierwszy zespół wyjeżdża wreszcie do USA. Wizyta polskich żaglowców - "Zawiszy Czarnego" i "Pogorii" miała w Ameryce znakomitą oprawę muzyczną a "Cztery Refy" zyskały nowych sympatyków w Milwaukee, Chicago i Bay City. Szybki przelot do kraju i rejs na s/y "Barlovento II" na Morze Północne. Mimo trudnych warunków żeglugi udało się dotrzeć na czas na międzynarodowe festiwale w Wilhelmshaven i w Rotterdamie. Jesienią jeszcze krótka wizyta we Fryzji, na kameralnym i elitarnym festiwalu w Workum, związanym z rozpoczęciem tradycyjnych regat "Stront Race". Zimą 94/95 zespół pracuje nad ukończeniem przerwanej sesji nagraniowej. Powstają w ten sposób kasety: "Kiedy z morza wraca Jack" i "Bitwy morskie" (przygotowana specjalnie na festiwal "Shanties'95"). W tym czasie zawiesza działalność Piotr Zaleski a z zespołem podejmuje współpracę kolejna skrzypaczka - Iza Puklewicz.
Rok 1995 jest dla grupy umowną datą rozpoczęcia "obchodów X-lecia", których głównym elementem jest "Kubryk'95". W koncercie jubileuszowym "Cztery Refy" występują w niemal całym dotychczasowym składzie. Oprócz wielu występów w kraju, zespół wyjeżdża do Anglii na festiwal "Sea Fever" w Hull i koncerty w Gainsborough i Manchesterze. Koncertuje także w Holandii (Rotterdam i Goredijk) i Niemczech (Vegesack - Bremen). Rok później znowu do Anglii, tym razem na największą morską imprezę w Europie - International Festival of the Sea w Bristolu. "Cztery Refy" reprezentują tam t zw. Europę Środkowo - Wschodnią, biorąc udział w licznych koncertach bogatego programu "Shanty & Folk" z udziałem około setki solistów, zespołów i chórów z całego świata. Po powrocie do Polski "Refy" starają się docierać także do miejsc, w których wcześniej nie występowali (min. grają istotną rolę w programie I Międzynarodowego Festiwalu "Jeziorak Shanties Meeting" w Iławie). "Cztery Refy " wkraczają w 1997 r. w stabilnym, niezmienionym składzie. Oprócz prawie wszystkich dobrze już znanych miejsc koncertują także po raz pierwszy m in. w Kunicach, Myśliborzu, na "Famie" w Świnoujściu, w Jastarni, a za granicą w Norwegii (Langesund - Shanty Festival) i Danii (Korsør - International Festival of Shanties and Sea Songs). Latem ukazuje się następna kaseta "On Deck" - efekt współpracy z Simonem Spaldingiem (USA). Znajduje się tam większość znanych już wcześniej utworów ale jest także kilka nowości. Podczas pobytu w Danii "Cztery Refy" biorą również udział w nagraniach płyty "Shanghaied Crew", na której znalazły się także nagrania Boba Webba (USA), Rocky River Bush Band (Australia) i pomysłodawcy Helge Arildsø (Dania). Pod koniec 1997r. zaczyna współpracować z zespołem młody, dobrze zapowiadający się instrumentalista - Wiktor Bartczak (flażolety). Dzięki rozwijającej się współpracy z Radiem Łódź, "Cztery Refy" w sześcioosobowym składzie przystępują do sesji nagraniowej płyty i kasety "Czas w morze ruszać nam" zawierającej, częściowo znany z koncertów, ale niezarejestrowany do tej pory materiał. Album ukazuje się na początku 1998 r. Rolę "wiodącego lidera wokalnego" powoli przejmuje Maciek Łuczak. W następnym roku tendencja utrwala się jeszcze bardziej, a "Cztery Refy" mają okazję do urozmaicenia swego repertuaru.
Rok 1999 był dla zespołu także dość obfity w koncerty. Sporo imprez krajowych, w większości te już dobrze znane, ale też i kilka nowych (Sala Kongresowa w Warszawie, Karnawał Morski w Kołobrzegu, festiwal "Słok" w Bełchatowie), a przede wszystkim aktywny udział w festiwalu w Iławie, gdzie "Refy" spełniają rolę gospodarzy imprezy. Grupa została także nagrodzona w Krakowie. Poza tym: Langesund (Norwegia), Korsor (Dania), Vegesack, Bremen i Lemgo (Niemcy). Nastąpił też kolejny etap odmładzania grupy. Od połowy 1999 r. wokalnie i instrumentalnie wspiera "Cztery Refy" nowy nabytek - Tomek Morozowski. W 2000 r. kilka utworów zespołu ukazuje się na składankach CD: krajowej - "W tawernie buja bezpiecznie" (wydanej przy okazji Karnawału Morskiego w Kołobrzegu) i zagranicznej - "Lieder von den Küsten der Welt" (wydanej przez organizatorów "Festival Musik Maritim '2000" w Vegesack). W związku z jubileuszem 15 - lecia, grupa przygotowała kilka programów, które były prezentowane na ważniejszych imprezach krajowych. W XXI wieku "Refy" występują w ustabilizowanym składzie: Iza Puklewicz, Maciek Łuczak, Zbyszek Zakrzewski, Wiktor Bartczak, Tomek Morozowski i niżej podpisany. Na kilku koncertach pojawia się też Jurek Ozaist. W 2001r. zespół nieco rzadziej koncertuje w kraju, częściej zaś wyjeżdża za granicę. Odwiedza m in. Liverpool (słynny International River Mersey Festival), Karlskronę (Baltic Sail 2001), Porstmouth (największy w dziejach Zjednoczonego Królestwa International Festival of the Sea) i Lubekę (International Hafenfestival). Honorowym członkiem zespołu zostaje Ian Woods, z którym grupa występuje na kilku festiwalach w kraju i za granicą. Rok 2002 był także dla Refów pomyślny i to nie tylko ze względu na sumę cyfr. Na festiwalu "Shanties '2002" w Krakowie zespół otrzymał Grand Prix. Pod koniec lutego tego roku ukazała się oczekiwana od dawna nowa płyta "Wszyscy na deck!". W 2003 r. Jurek Ozaist bierze już udział we wszystkich koncertach, co odświeża znacząco repertuar zespołu. Grupa pojawia się w większości znanych miejsc w Polsce i po raz pierwszy odwiedza Szkocję. Rok później występuje znów w Liverpoolu. Kontakty międzynarodowe są nadal utrzymywane i rozwijane
Przy okazji XX-tego "Kubryku" (2004 r.) ukazuje się składanka nagrań archiwalnych "Tak było (1987-1992)" (pierwszy w Polsce dwupłytowy album). W 2005 r. odbyło się kilka imprez związanych z XX-leciem oraz innymi okrągłymi rocznicami, (XXX-lecie pracy artystycznej Jurka R. i Zbyszka Z., XV-lecie Maćka, X-lecie Izy, a także V-lecie Tomka i Wiktora). Od maja 2005 r. Refy regularnie współpracują z tawerną "Gniazdo Piratów" w Łodzi. Zespół odświezył także kontakty z Ianem Woodsem, odbyło się kilka wspólnych koncertów i wznowiono wspólną sesję nagraniową. w 2005 r. zespół znów odwiedził Holandię. Zagrał też sporo koncertów w nieznanych do tej pory miejscach w Polsce. Podsumowaniem dorobku XX-lecia jest praca magisterska Kasi Wasilewskiej-Strzałkowskiej: "Szanty i pieśni żeglarskie w repertuarze zespołu Cztery Refy (1985-2005)". Najważniejsze wydarzenia roku 2006 to: wydanie płyty"Time & Tide" z Ianem Woodsem w roli głównej oraz blizsze kontakty z USA (udział w Tall Ship Celebration w Bay City, koncerty w Chicago i okolicach oraz pierwszy kontakt z Nowym Jorkiem - New York Shanties '2006. Ponadto: odnowienie kontaktów polsko-szwedzkich (Sail Karlskrona), ścisła współpraca z łódzkim Gniazdem Piratów i koncerty na wielu polskich festiwalach. W roku 2007 Refy biorą udział w większych i mniejszych festiwalach i koncertach w kraju, jadą też na "Shantyfestival" do Rotterdamu. Dwie znane płyty z okresu 1987-1992 ("Folk Tunes, Sea Songs & Shanties" i "Sea Songs, Shanties & Folk Tunes") są od tego roku dostępne w postaci drugiego dwupłytowego albumu ("Tak było - cz.II").
Na "Shanties '2008" w Krakowie "Refy" otrzymują Nagrodę im. Stana Hugilla, kilka wyróżnień i "Nagrodę Publiczności". Od września zespół występuje bez Tomka Morozowskiego. Gra jednak nadal sporo koncertów w znanych i nieznanych dotąd miejscach w kraju. Ponadto zaczyna wreszcie być realizowany pomysł nagrania płyty zawierającej utwory w języku angielskim. w 2010 r. zespół obchodził swoje XXV-lecie. Przede wszystkim na Kubryku ale także na wielu innych większych i mniejszych festiwalach. Rok później wreszcie został wydany dwupłytowy album "Bound Away" (z utworami po angielsku). Refy po dłuższej przerwie odwiedziły Holandię (International Shanty Festival "Bie Daip" w Appingedam) i Anglię (Harwich Shanty Festival 2011 i Oxford). W 2012 r. zespół bierze udział w nowym projekcie "Opowieści i pieśni z kubryku i wacht", łączącym interesujące opowieści, relacje z wypraw, zdjęcia, filmy i utwory z repertuaru Refów, związane z tematem spotkania. Projekt obejmuje cykl spotkań także w następnych latach. Z nagrań z koncertu w Radiu Łódź (w marcu 2013 r.) powstaje dwupłytowy album "Live" ze znanymi utworami. Są to pierwsze płyty koncertowe w historii zespołu! W tym i następnym roku odbyło się wiele koncertów promujących ten album ...i dorobek zespołu, który w 2015 r. obchodził jubileusz XXX-lecia. Wszystko wskazuje na to, że pomysłów na następnych kilka lat nie zabraknie. "Cztery Refy" dysponują obecnie repertuarem zawierającym ponad 250 utworów (szanty, pieśni kubryku, współczesne pieśni morskie, pieśni wielorybnicze, ballady rybackie, pieśni o bitwach morskich oraz muzyka instrumentalna oparta na folklorze irlandzkim, angielskim, szkockim i bretońskim). Repertuar ten stale się powiększa, a niektóre stare i zapomniane piosenki doczekały się ciekawszych i bardziej dojrzałych wersji.
|