Lśniąca fregata

Melodia ballady o lśniącej fregacie należy do najpopularniejszych wśród pieśni kubryku. "The Flash Frigate", znana też jako "La Pique", była na początku XIX w. najpierw śpiewana w Royal Navy. Pół wieku później na tę melodię śpiewano o sukcesach packetu "Dreadnought". Doczekała się także roli szanty kabestanowej - jako "The Liverpool Packet". Dzięki przekładowi Janusza Sikorskiego znamy ją również w wersji polskiej.

Dr Jerzy Wadowski w swojej monografii "Pieśni spod żagli" (Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1989 r.) wykorzystał ją jako przykład "procesu tworzenia i przetwarzania pieśni kubryku" i poświęcił jej aż 13 stron. Najbardziej chyba znana wersja, zatytułowana "The Dreadnought" (Dreadnaught) pochodzi z połowy XIX w. i opowiada o podróżach słynnego packetu, noszącego tę, odziedziczoną po okręcie Nelsona, nazwę. Statek odbywał regularne pasażersko-towarowe rejsy przez Atlantyk pod dowództwem kapitana Samuela Samuelsa i znany był z rekordowych wyników na trasie Nowy York - Liverpool. Już pierwsza podróż 3.11.1853 r. w 58 dni (w obie strony) była wtedy dużym osiągnięciem. Prawie każdy następny rejs "Dreadnoughta" - to pobicie własnego rekordu trasy. Najlepszy wynik osiągnął on w 1959 r. pokonując ten dystans w niecałe 14 dni ze średnią prędkością 9,5 węzła.

Barwna postać kapitana Samuelsa i sukcesy jego statku były opiewane we wspomnianej balladzie. Ilość zwrotek bywała też rekordowa i niekiedy przekraczała trzydzieści. Popularność pieśni rosła i pojawiały się liczne jej odmiany sławiące inne statki, m in. nowojorski bark "Don Pedro" - obsługujący linie łączące wschodnie wybrzeże Stanów z portami Ameryki Południowej. Melodia ulegała niewielkim zmianom. Pojawiały się coraz częściej jednowierszowe, onomatopeiczne refreny: "Down, down, down derry down", umożliwiające przyłączenie się załogi do refrenu.

Zdaniem ekspertów (Colcord, Doerflinger, Hugill), na których powołuje się Wadowski, dalsze zainteresowanie wspólnym śpiewaniem refrenu i dodanie drugiego wiersza to zalążek przekształcania tej ballady w pieśń roboczą. W takim właśnie charakterze, jako szantę kabestanową, śpiewano ją później w wersji "The Liverpool Packet", znaną dziś m in. ze znakomitego wykonania grupy "Stormalong John". Dalsze wykorzystanie jej jako szanty spowodowało kolejne liczne zmiany treści, dostosowywane przeważnie do konkretnego statku, aktualnych wydarzeń i warunków żeglugi.

Melodia, która stała się tak popularna w II połowie XIX w. pochodzi wprost z Królewskiej Marynarki Brytyjskiej. Jej archiwa notują trzy okręty, noszące taką nazwę. Pierwszy, zdobyty na Francuzach wprowadzony był do służby w 1785 r. Drugi, też pochodzenia francuskiego, przemianowano z "Pallas" na "La Pique" w roku 1807. Trzeci z nich, którego najprawdopodobniej dotyczy ta pieśń - to 36-cio działowy okręt, służący w Royal Navy od 1834 r.

Balladę o okręcie "La Pique" nazywano też "The Flash Frigate", co Janusz Sikorski - autor polskiego przetłumaczył na "Lśniąca fregata". Uznał on, że takie znaczenie słowa "flash" jest najbardziej odpowiednie dla tekstu opowiadającego o surowej dyscyplinie panującej na pokładzie wzorowej fregaty z Royal Navy.

Jerzy Rogacki