(Spis treści)
|
3. 6. Ballady i pieśni żeglarskie
3. 6. 1. Jan Rebec |
| Jan Rebec to tradycyjna piosenka żeglarska, której słowa na język polski przetłumaczył Jerzy Rogacki. Tonacja utworu to F - dur, a metrum 4 / 4. Jest to piosenka zwrotkowo - refrenowa, która ma 16 taktów - 8 taktów zwrotka (t. 1 - 8) i 8 - refren (t. 9 - 16). |
| Jest to pieśń zwrotkowo - refrenowa, o budowie A (a, a) B (b, b). Ambitus zawiera się w septymie małej, a melodia budowana jest na dźwiękach rozłożonych akordów. Z racji budowy utworu zauważalne są powtarzalności czterotaktowych schematów rytmicznych. Tekst piosenki składa się z 5 czterowersowych zwrotek oraz refrenu. W całej piosence drugi i czwarty wers zwrotki ma stały niezmienny tekst. |
| Wykonanie zwrotki tej pieśni to dialog szantymena z zespołem, natomiast refren śpiewają wszyscy. |
| 3. 6. 2. Żegnaj Molly |
| Polskie słowa do tradycyjnej melodii Good Bye Molly - O!c na podstawie przekładu napisał Jerzy Rogacki. Jest to ballada żeglarska napisana w tonacji C - dur i w metrum 4 / 4. Całość utworu ma 42 takty, podzielone następująco: 6 taktów - wstęp (t. 1 - 7), kolejnych 18 taktów to refren (t. 8 - 25), następnie również osiemnastotaktowa zwrotka (t. 26 - 43). |
| Żegnaj Molly to utwór, który jest rodzajem pieśni zwrotkowo - refrenowej, o jednoczęściowej budowie formalnej A (refren jest powtórzeniem zwrotki, z małymi zmianami rytmicznymi, które uwarunkowane są ilością sylab w tekście). Ambitus mieści się w interwale decymy wielkiej. Przeważa ruch sekundowy i tercjowy z nielicznymi większymi skokami; najbardziej charakterystyczny skok to odległość seksty wielkiej w takcie 21 i analogicznie w takcie 39. W rytmie przeważa spokojny ruch ćwierćnut, poza tym nieliczne grupy punktowane i synkopy ćwierćnutowe. Refren rozpoczyna dominanta wtrącona (E - dur) do TVI (a - moll). To zjawisko powtarza się na początku każdego zdania muzycznego, czyli w taktach 8, 16, 26 i 34. Poza tym akordy triady harmonicznej i SII (d - moll). |
| Jest to utwór, który rozpoczyna anglo - concertina solo, później, w 3 takcie wstępu dołącza gitara i banjo. Balladę tę śpiewa tylko jeden głos. |
|
3. 7. Ballady i pieśni rybackie
3. 7. 1. Szanta śledziowa |
| Jest to jedyna wśród analizowanych przeze mnie utworów pieśń rybacka, która śpiewana był przy wyciąganiu sieci. Ta staroniemiecka pieśń ma 22 takty, które dzielą się na dziewięciotaktową zwrotkę (t. 1 - 9) i trzynastotaktowy refren (t. 10 - 22). Polskie słowa Andrzeja Mendygrała i Zbigniewa Zakrzewskiego są częściowo tłumaczeniem oryginalnego tekstu. |
| Szanta śledziowa to typ piosenki zwrotkowo - refrenowej, o budowie A (a, a1) B (b, c, b). Tekst składa się z ośmiu dwuwersowych zwrotek i powtarzającego się trzywersowego refrenu. Występuje tu idealny układ sylab w każdym wersie; zwrotka: 8 + 8, refren: 8 + 11 + 8. Ambitus tej pieśni to decyma mała. Melodia opiera się głównie na ruchu po dźwiękach akordów rozłożonych i ruchu sekundowym. W rytmice charakterystyczna jest fermata przedłużająca ostatnią wartość rytmiczną zwrotki, która powoduje zachwianie metryczne i daje złudzenie iż refren jest wykonany w szybszym tempie niż zwrotka. Harmonicznie utwór oparty na dwóch akordach: tonice: (F - dur), dominancie (c - dur) oraz subdominancie (B - dur). |
| Jest to utwór wykonany a cappella. Zwrotkę śpiewa szantymen solo, a refren cały zespół. |
|
3. 8. Inne pieśni
3. 8. 1. Cumy rzuć! Żagle staw! |
| Ta piosenka żeglarska wykorzystuje tradycyjną melodię współczesnej pieśni stylizowanej na szantę On Our Way to Frisco lecz jej tekst nie jest tłumaczeniem oryginalnego. Autorem polskich słów jest Zbigniew Zakrzewski. Utwór napisany jest w tonacji d - moll i metrum 4 / 4 ma 33 takty długości109, ułożonych następująco: refren - 10 taktów, akordowa przygrywka - 7 taktów, zwrotka - 16 taktów. Jest to zwrotkowa pieśń typu zwrotkowo - refrenowego, gdzie refren nie należy do zwrotki. Budowa tego utworu jest dwuczęściowa A B; część A (refren) ma budowę ewolucyjną, natomiast część B (zwrotka) słada się z dwóch identycznych zdań muzycznych (a, a). Tekst pogrupowany jest w trzy zwrotki ośmiowersowe i refren czterowersowy. Po każdym wersie w zwrotce, którą śpiewa szantymen solo jest odpowiedź zespołu (również jeden wers). |
| Rozpiętość melodii (ambitus) zawiera się w interwale oktawy. Melodyka110 refrenu (część A) jest ewolucyjna, od powtarzanego jednego dźwięku 12 razy, poprzez diatoniczny pochód w górę, aż do skoków o tercje i kwintę w 8 i 9 takcie. Melodyka części B jest bardziej skomplikowana. Tu dominują skoki o kwintę - takty 18, 21, 23, 25, 26 i o sekstę - pomiędzy taktami 19, 20 i 27, 28. Poza tym melodia prowadzona w ruchu sekundowym i tercjowym. W rytmie charakterystyczną cechą jest rytm punktowany, który można znaleźć w obu częściach piosenki. Poza tym adekwatnie do powtarzalności schematów melodii można tę schematyczność zobaczyć również w rytmice. Ze względu na harmonię utwór nie jest skomplikowany - opiera się na trzech akordach: T (C - dur), SII (d - moll) i S (F - dur). |
| Bardzo ciekawą cechą w tym utworze są zmiany agogiczne111. Refren (część A) rozpoczyna się w dużo wolnym tempie, dopiero w takcie 9 nagle wzrasta tempo, które jest równocześnie tempem zwrotki (część B). Dodatkowo wolne tempo refrenu potęgują fermaty umieszczone nad półnutami w taktach 1, 2, 3, 4 i 8. |
| Refren, który rozpoczyna tę pieśń śpiewany jest przez wszystkie głosy a cappella natomiast zwrotka ma podział: szantymen na zmianę z zespołem śpiewają po jednym wersie. |
|
109 W nutach umieszczonych w aneksie zapisane jest to za pomocą repetycji pierwszych 8 taktów.
110 Melodyka to element składowy dzieła muzycznego, określający w nim przebieg linii melodycznych. [hasło] w: Słowniczek muzyczny, Red. J. Habela; Kraków 1983, s. 111 111 Agogika to wszelkie zmiany tempa w utworze muzycznym, [hasło] w: Słowniczek muzyczny, Red. J. Habela, Kraków 1983, s. 9 |
| 3. 8. 2. John Dameray |
| Tę szantę brasową w tonacji G - dur i metrum 4 / 4 przetłumaczył Jerzy Rogacki. Jest to 20 - taktowa pieśń, która dzieli się na: zwrotkę (t. 1 - 8) i refren ( t. 9 - 20). |
| Jest to rodzaj pieśni zwrotkowo - refrenowej, o formalnej budowie A B. Cześć A jest dwuzdaniowa (a, a1), natomiast część B składa się z trzech zdań (b, a2, c). Słowa tej szanty układają się w 5 zwrotek czterowersowych, gdzie 2 i 4 wers jest stały dla wszystkich zwrotek, podobnie jak w poprzedniej piosence. Ambitus to oktawa. Melodia zbudowana jest na dźwiękach akordów rozłożonych, a w rytmice charakterystyczną cechą jest rytm punktowany oraz synkopy. Harmonia oparta na dwóch akordach: tonicznym G - dur i dominantowym D - dur. |
| Ta pieśń, podobnie jak większość pieśni pracy jest wykonana a cappella, gdzie w zwrotce szantymen śpiewa 2 takty, a zespół odpowiada w kolejnych dwóch. Refren wykonują wszystkie głosy. |
| 3. 8. 3. Kabestan |
| Tę współczesną piosenkę, stylizowaną na szantę kabestanową napisał Andrzej Jaskierski. Jest to utwór dwudziestotaktowy, gdzie wstęp ma 4 takty (t. 1 - 4), a zwrotka 16 (5 -20). Piosenka ta jest w tonacji c - moll i metrum 4 / 4. |
| Jest to pieśń zwrotkowa o budowie A B, gdzie każda z części ma po dwa identyczne zdania; część A: a, a natomiast część B: b, b. Tekst tej pieśni podzielony jest na 2 zwrotki i 2 refreny. Melodia mieści się w interwale decymy wielkiej. W rytmie zauważyć można powtarzalne schematy czterotaktowe. |
| Harmonia zwrotki oparta jest na akordach podstawowych, natomiast refren rozpoczyna się w tonacji f - moll i diatonicznie moduluje to tonacji tonicznej utworu: c - moll; to przebiega w przeciągu 4 taktów i jest dwukrotnie powtórzone. |
| Kabestan to pieśń wykonana a cappella, gdzie na przemian śpiewają szantymen i wielogłosowy zespół wokalny. Zdaniem Jerzego Rogackiego "jest to pierwsza "polska szanta" z prawdziwego zdarzenia. Pierwsze ślady pochodzą ze śpiewnika ŻKT "Rejsy" - Płynie pieśń po wodzie z 1970 r. Po wielu latach, dzięki Simonowi Spaldingowi, doczekała się także tłumaczenia na angielski (Capstan Bars!) i zastosowania przy podnoszeniu kotwicy"112. |
|
112 http://www.czteryrefy.szanty.pl
|
| 3. 8. 4. Mister Stormalong |
| Jest to pieśń współczesna, której tekst bazuje na tradycyjnych słowach, melodia jest najprawdopodobniej współcześnie napisana. Tonacja utworu to d - moll, a metrum 2 / 4. Cały utwór liczy 30 taktów; wstęp - 6 taktów (t. 1 - 6), refren - 8 taktów (t. 7 - 14), a zwrotka 16 taktów (t. 15 - 30). |
| Jest to typ pieśni zwrotkowo - refrenowej, o budowie A (refren) A1 ( zwrotka). Część A to okres muzyczny, składający się z dwóch zdań, gdzie pierwsze jest zawieszone na dominancie septymowej (A - dur z dodaną septymą), natomiast drugie kończy się toniką (d - moll). Część A1 to dwa identyczne okresy muzyczne, każdy składający się również z dwóch zdań; pierwsze zakończone akordem dominanty septymowej, a drugie toniką. Tekst tej pieśni składa się z dwóch zwrotek ośmiowersowych i czterowersowego refrenu, który na koniec utworu jest powtórzony z innymi słowami. W tym tekście również występuje niezmienny układ sylab w wersach, układający się w następujący sposób: refren: 8 + 7 + 8 + 6, natomiast każdy wers zwrotki liczy osiem sylab. Ambitus tej piosenki zawiera się w interwale decymy małej. Melodia prowadzona w ruchu sekundowym i tercjowym, z nielicznymi większymi skokami. Rytmika bazuje na ruchu ósemkowym i rytmie punktowanym; w pierwszym takcie zwrotki (t. 15) - triola ósemkowa. Harmonia oparta na podstawowych akordach triady wzbogacona brzmieniem dwóch innych: TIII (F - dur) i TVI (B - dur). |
| Jest to kolejna piosenka w omawianym repertuarze, o życiu i śmierci znanego kapitana Mister Stormalonga. Utwór ten śpiewany jest w następujący sposób: refren śpiewają na zmianę szantymen i zespół (każda partia to dwa takty) a zwrotkę wykonuje głos solowy. Zespół kojarzy tę piosenkę ze śmiercią Stana Hugilla, wybitnego "ostatniego szantymena", o której to śmierci grupa dowiedziała się 15 maja 1992 r. pływając Henrykiem Rutkowskim.
|
 Poprzedni rozdział |
Zakończenie
|
(Spis treści)