(Spis treści)
|
3. 2. Pieśni wielorybnicze
3. 2. 1. Brzegi Peru |
| Słowa tej starej pieśni wielorybniczej przetłumaczył lubelski szantymen Marek Siurawski; melodia tradycyjna: The Coast of Peru. Utwór ten, pochodzący z przełomu XVIII i XIX w. jest w tonacji d - moll i metrum 3 / 4 . Całość składa się z 20 taktów, podzielonych następująco: wstęp - 4 takty (t. 1 - 4), zwrotka - 16 taktów (t. 5 - 20). Brzegi Peru to jednoczęściowa pieśń zwrotkowa, o formalnej budowie: A (a, b) złożonej z jednego okresu muzycznego. Pierwsze zdanie (a), zawieszone na dominancie to takty 5 - 12, drugie zaś (b), które kończy się akordem tonicznym to takty 13 - 20. |
| Tekst tej pieśni uporządkowany jest w 9 zwrotek czterowersowych,. Ambitus mieści się w interwale nony wielkiej. Melodię zwrotki rozpoczynają dwa opadające pochody na rozłożonych akordach. Poza tym występują charakterystyczne skoki w górę o oktawę w taktach 9 i 13 oraz skok o sekstę wielką w takcie 17. Rytm jest nieskomplikowany układający się w czterotaktowy schemat powtarzany 4 razy; przy ostatnim powtórzeniu na pierwszą miarę drugiego taktu następuje rozdrobnienie ćwierćnuty na dwie ósemki. W utworze tym często pojawia się akord a - moll, który jest oD w tonacji d - moll. |
| Pieśń tę śpiewa solista z towarzyszeniem całego zespołu instrumentalnego. |
| 3. 2. 2. Dwudziesty trzeci marzec był |
| Słowa tej pieśni wielorybniczej przetłumaczył z oryginału (Twenty Third of March) na język polski Jerzy Rogacki. Jest to utwór w tonacji d - moll i metrum 4 / 4. Całość ma 25 taktów w tym: wstęp - 5 taktów (t. 1 - 5), zwrotka - 18 taktów (t. 6 - 23) i zakończenie - 2 takty (t. 24 - 25), które stanowi przygrywkę przed każdą zwrotką. Budowa tej pieśni jest jednoczęściowa: A (a, a1). Część a1 różni się od części a początkiem pierwszego zdania oraz rozszerzonym o dwa takty zakończeniem. Tekst układa się w cztery zwrotki po cztery wersy z rozszerzeniem ostatniego poprzez powtórzenie słów z wyjątkiem ostatniej zwrotki, gdzie są tylko dwa wersy z rozszerzeniem. |
| Ambitus tej pieśni to interwał nony wielkiej. W melodii charakterystyczne są skoki o kwartę do góry co dwa takty. Rytm jest nieskomplikowany, opierający się na pochodach ćwierćnutowych i ósemkowych. Każda fraza kończy się półnutą. Zwrotkę tej pieśni wielorybniczej rozpoczyna pochód akordów G - dur i D - dur. Jest to odchylenie do tonacji jednoimiennej, które w trzecim takcie płynnie przechodzi do tonacji właściwej: d - moll. Poza tym utwór opiera się na akordach triady harmonicznej i dwóch trójdźwiękach pobocznych: oTIII (F - dur) i oDVII (C - dur). |
| Utwór ten śpiewa solista z towarzyszeniem instrumentów, jedynie ostatni wers (powtórzenie słów po soliście) wykonuje zespół. Każdą zwrotkę poprzedza przygrywka. Ostatnia zwrotka do połowy jest zagrana przez instrumenty, dopiero jej druga część jest wokalno - instrumentalna. |
| 3. 2. 3. Grenlandzkie łowy |
| Polskie słowa do tej najstarszej znanej grupie Cztery Refy pieśni wielorybniczej napisał Jerzy Rogacki (melodia tradycyjna: The Greenland Voyage). Jest to pieśń w tonacji G - dur i metrum 4 / 4. Cały utwór liczy 20 taktów; wstęp - 4 takty (t. 1 - 4), zwrotka - 16 (t. 5 - 20). |
| Jest to pieśń zwrotkowa, o budowie A, B. Część A dzieli się na dwa zdania - a, a1, natomiast druga, również dwuzdaniowa część - B na: b, c. Słowa pieśni układają się w 8 ośmiowersowych zwrotek, które bardzo szczegółowo opowiadają o polowaniu na wieloryby u brzegów Grenlandii. Ambitus melodii, która wznosi się i opada to decyma mała. Rytm układa się w czterotaktowe schematy. Pierwszy powtarza się 3 razy (z małymi zmianami, uzależnionymi od tekstu), a czwarty wykorzystuje zupełnie inną rytmikę. |
| Wstęp oraz pierwszą zwrotkę tej pieśni, którą śpiewa głos solo wykonują wyłącznie skrzypce. Przy kolejnych zwrotkach dołączają się po kolei: gitara, anglo - concertina; od piątej zwrotki już do końca - whistle. |
| 3. 2. 4. Lament wielorybnika |
| Ta pieśń wielorybnicza została przetłumaczona na język polski przez Jerzego Rogackiego. Jest to dwudziestotaktowy utwór, w którym zwrotka ma 16 taktów (t. 1 - 16), a przygrywka 4 (17 - 20), w tonacji C - dur i metrum 2 /4 |
| Lament wielorybnika to zwrotkowa pieśń o jednoczęściowej budowie (A). Nożna ten utwór podzielić na dwa zdania 8 - taktowe, tworzące okres muzyczny; pierwsze kończy się akordem dominantowym (G - dur), a drugie akordem tonicznym (C- dur). Tekst to siedem zwrotek czterowersowych, opowiadających o wielorybniczej wyprawie. Ambitus utworu to nona wielka. Melodia prowadzona jest głównie ruchem sekundowym i tercjowym. Największy skok interwałowy to w takcie 11 ruch o sekstę małą w dół. Rytmika w tym utworze jest bardzo spokojna każda fraza zaczyna się dwiema ósemkami, a rozwija się ruchem ćwierćnutowym i kończy półnutą przedłużoną łukiem; pierwsza i druga fraza dodatkowo kończy się fermatą. Harmonia opiera się na akordach: toniki (C - dur), subdominanty (F - dur) i dominanty (G - dur). Piosenka poprzedzona jest instrumentalnym wstępem; również przez każdą zwrotką jest czterotaktowa przygrywka wykonywana na anglo - concertinie. Tę pieśń wielorybniczą śpiewa solista z towarzyszeniem tylko wyżej wymienionego instrumentu. |
| 3. 2. 5. Śmiały harpunnik |
| Śmiały harpunnik to najbardziej i najczęściej wykonywana pieśń wielorybnicza. Przekład na język polski wykonał w 1985 r. Marek Siurawski. Jest to opowieść o statku wielorybniczym Diamond. Utwór ten jest w tonacji d - moll i w metrum 4 / 4. Całość liczy 14 taktów, gdzie wstęp ma 2 takty (t. 1 - 2), zwrotka ma 8 taktów (t. 3 - 10), a refren jest czterotaktowy (t. 11 - 14). |
| Ta pieśń wielorybnicza to rodzaj dwuczęściowej pieśni zwrotkowo - refrenowej, o budowie A B. Pierwsza część - A (a, a) to dwukrotne powtórzenie jednej melodii z różnym tekstem, natomiast część B nie podlega dodatkowym podziałom. Słowa składają się z trzech czterowersowych zwrotek i jednej dwuwersowej oraz refrenu, który ma dwa wersy. Ostatnia, o połowę krótsza zwrotka śpiewana jest na melodię refrenu. Ambitus utworu mieści się w interwale undecymy czystej. W melodii charakterystyczny jest skok o kwartę w górę i powrót na poprzedni dźwięk powtarzający się w taktach: 3, 4, 5, 7, 8, 9 i 12. Poza tym występuje ruch sekundowy i tercjowy. W rytmice zauważyć można rytm punktowany na ostatnią wartość w każdym takcie z wyjątkiem taktu 10; poza tym są wyłącznie ósemki. Harmonia opiera się na pięciu akordach - trzy podstawowe oraz oD (a - moll) i oSVII (C - dur). |
| Śmiały harpunnik to pieśń , której zwrotkę śpiewa głos solo, a refren wykonany jest wielogłosowo. Akompaniuje cały zespół. |
| 3. 2. 6. Tyle mamy za sobą przebytych mil |
| Oryginał tej pieśni The Weary Whaling Grounds jest pieśnią wielorybniczą. Polskie słowa, które napisał Jerzy Rogacki nie są jednak jej tłumaczeniem. Utwór ten został napisany w tonacji d - moll i w metrum 4 / 4. Melodia zawiera 16 taktów: 8 taktów - zwrotka (t. 1 - 8) i refren tyle samo taktów (t. 9 - 16). |
| Jest to rodzaj pieśni zwrotkowo - refrenowej, o budowie A (a, a) B (b, a). Tekst cztery czterowersowe zwrotki i pięciowersowy refren. Ambitus to interwał oktawy. W melodii dominuje ruch sekundowy i tercjowy, oprócz tego skoki wyłącznie o kwartę czystą w górę lub w dół. Rytm oparty na ósemkach, ćwierćnutach i półnutach. W takcie 9 jest rytm punktowany. Harmonia dość monotonna oparta na dwóch zmieniających się akordach: oT (d - moll) i oSVII (C - dur). W refrenie, w takcie 9 pojawia się akord F - dur, który jest oTIII. |
| Utwór ten zespół wykonuje a cappella, śpiewając na głosy od początku do końca utworu. |
| 3. 2. 7. Żegnaj brzegu Tarwathie |
| Jest to pieśń wielorybnicza pochodząca z drugiej połowy XIX w. Tłumaczenia tekstu na język polski podjął się Jarosław Zajączkowski103. Ta piękna ballada jest w tonacji G - dur i w metrum 3 / 4. Całość ma 31 taktów, gdzie pierwszych 7 to wstęp (t. 1 - 7), a pozostałe 24 to zwrotka (t. 8 -31). |
| Żegnaj brzegu Tarwathie to rodzaj pieśni zwrotkowej o dwuczęściowej budowie A B. Pierwszą część można podzielić na dwie prawie identyczne: a, a1, w drugiej zaś wyróżniamy dwie części: b, a1. Słowa tej pieśni układają się w pięć zwrotek, każda po cztery wersy. Ambitus to odległość nony wielkiej. Melodia ma charakter deklamacyjny. znosi się i opada na przemian. Przeważa ruch sekundowy i tercjowy, co powoduje, że charakter utworu jest bardzo spokojny i nastrojowy. W takcie 20 z przedtaktem wyraźne dążenie do kulminacji, która następuje w kolejnym 21. Rytm raczej wykorzystuje długie wartości: ćwierćnuty i półnuty, lecz każdą frazę rozpoczynają ósemki, a kończą półnuty, które przedłużone są o jedną, a czasem dwie zalegowane ćwierćnuty. To zjawisko sprawia wrażenie, jakby utwór wykonywany był ad libitum (od upodobania104) Harmonia oparta jest na akordach triady; jedyny inny akord to SII (a - moll). |
| Ta nastrojowa pieśń wielorybnicza w aranżacji zespołu Cztery Refy śpiewana jest przez jeden głos, któremu towarzyszy wyłącznie anglo - concertina.
|
|
103 Jarosław Zajączkowski jest założycielem zespołu Krewni i Znajomi Królika. Jest to zespół, który jako pierwszy wylansował tę piosenkę w Polsce.
104 [hasło] w: F. Wesołowski, Zasady muzyki, PWM, Kraków 1998, s. 80 |
 Poprzedni rozdział |
Następny rozdział
|
(Spis treści)